Συνάντησα τον Μισέλ ντελ Καστιγιό μια - δυο φορές, αλλά νιώθω πολύ κοντά του από τότε που διάβασα τον «Τανγκί» , το πρώτο του μυθιστόρημα. Σκέφτομαι ασταμάτητα το μικρό αγόρι που ξεφεύγει από το κάτεργο των Ναζί για να κλειστεί σ΄ ένα εφιαλτικό ορφανοτροφείο της Ισπανίας. Τον ξαναβρήκα στα πρόσωπα του «Αφισοκολλητή», με τα οποία ταυτίζεται απόλυτα. Ο Τανγκί, που αναδύεται από την άβυσσο του πόνου, όπου τα όσα είχε υποστεί είναι στα μέτρα της ηθικής των ενηλίκων στους οποίους παραδόθηκε, διατηρεί (από κάποιο θαύμα!) την καρδιά του αλώβητη· το επιβεβαιώνει ο «Aφισοκολλητής». Αν μοίραζα στεφάνια, θα στεφάνωνα αυτόν τον Αφισοκολλητή. Όχι γιατί ξεχειλίζει από καλές προθέσεις. Για την απάντηση που δίνει ένα παιδί στην ερώτηση που θέτει η θηριωδία των ανθρώπων, οι οποίοι ρέπουν προς την αγιότητα, και είναι ικανοί να δεχθούν τον Θεό. Φρανσουά Μωριάκ.
Ο Ολνύ ζει με τον μικρότερο αδερφό του και τους αλκοολικούς γονείς του σ\' ένα μη προνομιούχο προάστιο της Μαδρίτης, απ\' όπου ονειρεύεται να φύγει. Ενθουσιασμένος με τις ομιλίες του διανοούμενου Σαντιάγκο ντε Λέγιες, θαμπώνεται από τα ιδανικά του κομουνισμού και την επαναστατική ελπίδα και προσχωρεί στο κόμμα λίγο πριν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, χωρίς να φαντάζεται τις συνέπειες.
Στον Αφισοκολλητή ο Μισέλ ντελ Καστίγιο (1933-) ξεκαθαρίζει ήδη από τον πρόλογό του πως το μυθιστόρημα δεν τάσσεται υπέρ κάποιας ιδεολογίας. Αντίθετα, συνιστά έναν διαλογικό χώρο, όπου μαρξιστικές, σταλινικές, αναρχικές και χριστιανικές απόψεις έρχονται αντιμέτωπες μεταξύ τους, χωρίς να επικρατεί ένα οριστικό όραμα, με τους αναγνώστες μάρτυρες μιας ιδεολογικής πολυφωνίας. Το ερώτημα που θέτει είναι αν έχουμε το δικαίωμα να χύσουμε αίμα για πολιτικές ιδέες, όσο γενναιόδωρες κι αν είναι. Οι απαντήσεις ποικίλλουν και δίνουν το έναυσμα να σκεφτούμε κάποια από τα διαχρονικά ερωτήματα του πολιτικώς νηφάλια σκεπτόμενου ανθρώπου, όπως ο κομματικός φανατισμός, η σύγκρουση ιδεολογιών, η βία στην υπηρεσία των ιδεών.